Podejmowanie decyzji – lista pytań od Charliego Mungera

Cześć,

Poniżej znajdziesz fragment dodatku do książki "Seeking Wisdom: From Darwin to Munger" – jest to najlepsza pozycja, jaką do tej pory znalazłem z dziedziny podejmowania decyzji biznesowych. Jest to swoisty almanach tego, jak myślał i działał Charlie Munger – prawa ręka Warrena Buffeta. Genialny umysł…

Poniższa lista została przetłumaczona przez OpenAI – może zawierać nieścisłości, więc zachęcam do zapoznania się z angielskim oryginałem. Niestety, książka nie została nigdy wydana po polsku.

Jaka jest kwestia?

Jaka jest pytanie? O co tak naprawdę chodzi?
Jaka jest istota lub sedno kwestii? Jakie jest zatem kluczowe pytanie?
Czy jest to istotne? Rozwiązywalne? Ważne? Znane? Użyteczność – zastosowanie?
Czy rozumiem, o co chodzi w tym temacie? Aby mieć opinię na jakiś temat, potrzebuję pewnych istotnych danych i podstawowej wiedzy na ten temat, w przeciwnym razie po prostu powiem: "Nie wiem".
Czy moja ocena tutaj jest lepsza niż innych?
Co muszę tutaj przewidzieć i czy jest to przewidywalne?
Czy potrzebna jest decyzja? Co się stanie, jeśli się tym nie zajmę? Czy mogę coś z tym zrobić? Czy "ja" powinienem to zrobić?
Na jak długi okres czasu rozważam tę kwestię? Gdzie jestem obecnie? Z czyjej perspektywy?
Uprość, decydując najpierw o oczywistych "bezmyslnych pytaniach" i zacznij od miejsca, w którym się znajduję.

Zrozumieć, co to oznacza

Przetłumaczyć słowa i pomysły na terminy, które rozumiem. Czy rozumiem, co naprawdę oznaczają słowa i stwierdzenia i co one implikują? Czy to coś znaczy? Czy pomoże mi to w dokonywaniu użytecznych przewidywań na temat tego, co prawdopodobnie się wydarzy?

Filtry i reguły

Używać filtrów, w tym reguł i reguł domyślnych – jakie testy mogę przeprowadzić?
Dostosować do mojej natury psychologicznej, zdolności, zalet i ograniczeń.
Rozważyć wartości i preferencje, a więc priorytety i to, czego chcę unikać.

Co dokładnie i mierzalnie chcę osiągnąć i unikać, kiedy i dlaczego?

Jaką "wartość" w przyszłości chcę osiągnąć? Cele liczbowe? Efekty docelowe? Horyzont czasowy?
Zakładając, że osiągnąłem już mój cel, co by to oznaczało w liczbach i efektach? Co musiałoby zostać osiągnięte? Czy jest to (cel) rozsądne? Czy jest rozsądne, jeśli odwrócę to do teraźniejszości?
Czy mam sposoby, aby mierzyć stopień, w jakim mój cel jest osiągany? Kluczowe zmienne lub składniki miernika?
Jeśli osiągnę to, co się stanie? Czy chcę, aby to się stało?
Czy mogę podzielić mój cel na krótkoterminowe cele z terminami?
Jaki jest moja prawdziwa przyczyna robienia tego? Czy dlatego, że chcę, czy muszę? Czy określiłem mój cel z uwzględnieniem rzeczywistości wewnętrznej i zewnętrznej, czy jestem teraz stronniczy lub pod wpływem jakichś sił psychologicznych?
Czy mogę wyrazić mój cel w sposób, który ułatwi zobaczenie, jak będzie osiągnięty?
Czy to jest prawdziwy cel tego, co chcę osiągnąć?

Jaka jest przyczyna tego?

Aby osiągnąć mój cel, muszę zrozumieć, co powoduje jego osiągnięcie.
Jaka jest równanie dla celu i jakie mam na to dowody?
Czego nie chcę osiągnąć? Jakie przyczyny nieosiągnięcia celu i co mogę zrobić, aby tego uniknąć? Czego nie muszę robić lub czego muszę unikać?
Jakie zmienne wpływają na system? Jakie są kluczowe siły i zmienne, te, które odpowiadają za główny wynik? Jaka jest kluczowa niewiadoma? Z jaką pewnością mogę ocenić, zoptymalizować… różne zmienne?
Jak odporny jest system na zmianę zmiennych i/lub sił? Jakie są prawdopodobne zmiany (wzrost/spadek) – skala, wielkość lub masa, siła, intensywność, długość, horyzont czasowy, środowisko, uczestnicy itp. – w zmiennych lub siłach? Co się dzieje, gdy wiele małych przyczyn działa przez długi czas? Jakie są konsekwencje, jeśli siła działa na zmienną przez długi czas? Która siła mogłaby to zmienić? Co jest potrzebne do stworzenia masy krytycznej? Jakie siły, gdy dodane, mogą stworzyć masę krytyczną? Jak? Czy coś innego się wydarzy, gdy zmienię zmienną lub siłę? Co musi się wydarzyć, aby siła się zmieniła? Czy zmiana może wywołać inne konsekwencje (zauważ, że interesują mnie efekty na cały system i ostateczny wynik)? Czy zmiana jednej zmiennej sprawia dramatyczną różnicę w wyniku? Czy właściwości również się zmienią? Jakie są konsekwencje, jeśli zmieni się relacja między zmiennymi? Jaki jest punkt zmiany? Bariery? Katalizator? Punkt zwrotny? Punkt infleksji? Punkt przełomu? Granice? Czy jest opóźnienie czasowe zanim pojawią się efekty? Sprzężenie zwrotne? Co może przyspieszyć przyczynę? Jakie są krytyczne punkty, gdy efekty ulegają odwróceniu? Co mogę zmienić w równaniu, a co mogą zmienić inni? Jak? Kto? Kiedy? Które zmienne muszę zmienić, aby osiągnąć cel? Jak mogę zmierzyć ilość zmiany? Stopień wrażliwości, jeśli zmienię założenia? Efekty na cel i ścieżkę? Co się stanie, jeśli utrzymam jedną zmienną stałą? Jeśli jednocześnie zwiększę jedną zmienną i zmniejszę inną? Efekt netto? Jeśli zmienię jedną zmienną lub siłę za każdym razem? Co w środowisku może zmienić sytuację? Jakie inne zalety i wady mogę osiągnąć, optymalizując jedną ze zmiennych? Co musi się wydarzyć, aby doszło do zmiany wyniku? Czy to nadal zmienna, jeśli zmienię warunki? Czy są wyjątki od równania i dlaczego? Jakie warunki są wymagane do osiągnięcia celu? Czy mój cel ma różne przyczyny krótkoterminowe i długoterminowe? Czy przyczyna jest zależna od czasu? Czy mogę wydedukować przyczynę, obserwując efekty? Czy patrzyłem na system z różnych kątów i punktów widzenia? Od czego zależy pomiar przedmiotu? Jakie jest główne ograniczenie, które uniemożliwia osiągnięcie celu?

Jakie dostępne alternatywy mam, aby osiągnąć mój cel?

Ocenić alternatywy pod kątem przedmiotu celu, zasad i filtrów, przyczyny i skutku, zachowania ludzkiego, dowodów, dowodów przeciwnych, prostoty oraz kosztów alternatywnych pieniędzy, czasu, innych zasobów, wysiłku, zrozumienia, ryzyka i stresu psychicznego.
Jakie dowody (w tym modele) posiadam, że te alternatywy najprawdopodobniej osiągną cel?
Czy są one zależne od horyzontu czasowego lub zdarzenia?
Jakie są prawdopodobne konsekwencje każdej akcji? Jakie mogą wystąpić wyniki? Prawdopodobieństwo? Jak pożądane jest każde następstwo?

Jakie są konsekwencje?

Dowiedz się, która alternatywa najprawdopodobniej osiągnie mój cel, szacując ich prawdopodobne konsekwencje.
Jeśli to zrobię, co się stanie? Dlaczego to się nie stanie?
Jakie są prawdopodobne (logiczne) pożądane i niepożądane (lub niezamierzone) konsekwencje (ilościowe i jakościowe) oraz konsekwencje tych konsekwencji (natychmiastowe i w dłuższym okresie) każdej alternatywy/zdarzenia (propozycji), biorąc pod uwagę odpowiednie zmienne?
Jakie są różne scenariusze i wyniki, które mogą się zdarzyć? Co prawdopodobnie stanie się w krótkim i długim terminie na podstawie dowodów?
Co może mi pomóc w przewidywaniu konsekwencji lub prawdopodobieństwa, że coś jest prawdziwe lub fałszywe?
Co musi się wydarzyć, aby cel został osiągnięty? Jak prawdopodobne jest, że konieczne zdarzenia wystąpią i dotyczą mnie? Co faworyzują prawdopodobieństwa? Co się stanie, jeśli odwrócę propozycję?
Jakie niepewności mogą znacząco wpłynąć na wynik? Jakie są niezamierzone konsekwencje z powodu powtarzających się efektów, komplikacji…? Czy efekt netto jest pozytywny? Czy konsekwencje przewidują coś jeszcze? Co to jeszcze oznacza?
Jakie są konsekwencje, jeśli to jest prawdziwe lub fałszywe?
Czy rozważyłem cały system z różnych punktów widzenia? Czy wziąłem pod uwagę społeczne, finansowe, fizyczne i emocjonalne konsekwencje? Co inni prawdopodobnie zrobią? Jakie są moje doświadczenia z wcześniejszego zachowania? Co się stanie, gdy inni zrobią to samo?

Błędy poznawcze – uprzedzenia

Czy istnieje jakiś powód do uprzedzenia ze względu na własny interes lub wpływy psychologiczne, które mogą powodować błędne osądy?
Czy to stwierdzenie jest stronnicze czy też jest faktem? Jakie są osądy faktów, a jakie wartościowania?
Jak bardzo jest wiarygodny? Czy jest wystarczająco kompetentny, by oceniać? Jakie ma kwalifikacje? Jaki jest jego cel w tym? Czy ma jakiś motyw, by kłamać? Skąd wie, że to prawda?

Hipoteza

W oparciu o to, co chcę osiągnąć; testować stwierdzenie sugerowane przez cel lub stwierdzenie dotyczące konsekwencji.
Dla każdej alternatywy pytać: Czy ta alternatywa prawdopodobnie osiągnie mój cel (prawda)? Dla propozycji pytać: Czy ta propozycja prawdopodobnie jest prawdziwa?
Jak mogę testować (testowalność), czy to jest prawda? Czy mogę spróbować udowodnić, że jest fałszywe, zanim spróbuję zobaczyć, czy jest prawdziwe?
Co muszę wiedzieć, jeśli mam testować to stwierdzenie? Muszę najpierw dowiedzieć się, jakie przyczyny sprawiają, że stwierdzenie jest prawdziwe, więc wiem, co jest najważniejsze, co muszę wiedzieć o przyszłych prawdziwych wynikach, a następnie szukać dowodów za i przeciw temu, że to zostanie osiągnięte. Jakie stwierdzenie powinno być udowodnione?
Jaka jest najprostsza hipoteza?

Szukać dowodów i oceniać dowody

Jak prawdopodobne jest, że kluczowa przyczyna (dla celu nie-celu i propozycji) zostanie osiągnięta?
Oceniając stwierdzenia lub prawda/fałsz szukać znaczenia, motywów, przyczyn, konsekwencji oraz dowodów za i przeciw.
Jeśli to by było prawdziwe, co by wtedy konsekwencje oznaczały? Czy konsekwencje tego, że nie jest to prawdziwe, są nielogiczne lub niewiarygodne? Czy ma jakąś przewidywalność?
Jak i gdzie mogę znaleźć reprezentatywne dowody, jeśli to jest prawdziwe? Co jest dane? Jakie są niepodważalne prawdy? Czy test lub inne sposoby pomiaru dadzą te same wyniki przy powtórzeniu (wiarygodność)? Czy mogę testować konsekwencje (możliwość weryfikacji)? Czy dowody opierają się na tym, co jest znane i czy zinterpretowałem dane poprawnie (ważność)? Jakie mam dowody? Dowody przeciw? Jakie mam podstawy do akceptacji tych dowodów? Waga dowodów? Jaka jest jakość dowodów? Jak wiarygodne są dowody? Zależne od czasu, środowiska? Zbyt mała próbka? Czy stwierdzenie zgadza się z dostępnymi dowodami? Czy narusza jakiekolwiek prawa naukowe lub prawa natury?
Jakie reprezentatywne informacje posiadam? Co się dzieje na podstawie obserwacji? Czy mogę przeprowadzić eksperyment, aby potwierdzić moje przypuszczenia? Czy zgadza się to z eksperymentem?
Jakie jest doświadczenie (wskaźnik przypadków, częstotliwość bazowa, zmienność, średnia częstotliwość, stopień losowości, moje własne doświadczenia, środowisko, gracze i inne istotne czynniki dla przypadku) w kwestii tego, co się wydarzyło (co się udało, a co nie) w przeszłości? Czy jest jakiś powód, by sądzić, że te dane nie są reprezentatywne dla tego, co prawdopodobnie wydarzy się w przyszłości? Co może sprawić, że przyszłość będzie bardzo różna od przeszłości? Co było trwałe, a co nie?
Jak długo to może trwać? Jakie są główne przyczyny obecnie? Jakie siły mogą to kontynuować, zainicjować zmianę lub to zatrzymać i dlaczego? Czy jest to prawdopodobne?
Jeśli otrzymam dowody przeciwne moim poprzednim przekonaniom, muszę zapytać: Jak to się dzieje? Co się tutaj dzieje? Jakie mam dowody? Jakie mam podstawy, aby zaakceptować te dowody?

Obalić mój (lub innych) wniosek, myśląc jak prokurator:

Rozważ przyczyny błędnych osądów
Jak mogę przetestować i udowodnić, że mój pomysł i wniosek są błędne? Jakie są powody, dla których mogę się mylić?
Gdzie mogę znaleźć dowody sugerujące, że się mylę? Jak wiarygodne są moje dowody?
Jakie fakty i dowody są sprzeczne z moim wnioskiem/pomysłem?
Na jakich głównych założeniach oparłem sprawę? Czy są one oparte na rzeczywistości? Czy ich konsekwencje są logiczne?
Czy ktoś udowodnił, że moje założenia są słuszne? Jakie są konsekwencje, jeśli moje przekonania i założenia są błędne?
Co zignorowałem lub przeoczyłem? Lepsze alternatywy? Czy zignorowałem dowody?
Czy wziąłem pod uwagę ograniczenia, gdy ludzie są zaangażowani? Jakie czynniki są niepewne i dlaczego?
Czy po prostu przeniosłem obecne trendy? Co błędnie zinterpretowałem?
Czy użyłem właściwych definicji? Czy rozważyłem i połączyłem wszystkie istotne czynniki?
Czy użyłem odpowiedniej miary/miernika? Czy pomyliłem się w pomiarze?
Czy pomyliłem przyczynę i korelację? Co jeśli mój cel jest kształtowany przez to, co uważam za prawdę, a to nie jest prawdą?
Czy są błędy losowe lub systematyczne? Jakie inne przyczyny mogą wyjaśnić moje wyniki?
Czy wziąłem pod uwagę cały system i to, że części oddziałujące czasami mogą zmieniać się w nieoczekiwany i niepożądany sposób?
Uprzedzenie dla moich własnych pomysłów? Czy moje ego przeszkadza w podejmowaniu inteligentnej decyzji? Czy naprawdę przewyższę historyczną średnią/rekord?
Czy szukałem efektów przeciwnych? Czego nie widzę? Jakie ma to znaczenie?
Czy odwrócenie założenia prowadzi do logicznej absurdalności? Czy przeciwieństwo jest bardziej prawdopodobne? Czy istnieją dowody przeciwne?
Jakie dowody mogą udowodnić, że jest fałszywe (lub nie osiąga celu)? Jakie dowody eksperymentalne (lub doświadczenia, obserwacje…) istnieją, że jest fałszywe? Więcej dowodów na korzyść tego? Co powoduje, że jest fałszywe?
Znaczenie? Czy mogę pokazać, że konsekwencje tego, że jest prawdziwe, są niewiarygodne? Jaki jest zakładany efekt, jeśli prześledzę to matematycznie? Czy przeciwieństwo stwierdzenia byłoby bardziej prawdopodobne? Jeśli tak, propozycja jest prawdopodobnie fałszywa.
Jak mogę zostać zraniony? Co może pójść nie tak? Co może zamienić to w błąd? Jakie byłyby konsekwencje?
Jak często rzeczy idą nie tak? Czynniki zaskoczenia? Co może się zdarzyć, co dramatycznie zmieni wynik?
Co jest najgorszym, co może się wydarzyć – scenariusz koszmaru? Jak prawdopodobne jest to? Co zrobię, jeśli to się stanie? Jakie są konsekwencje, jeśli sytuacja zmieni się z złej na gorszą? I jakie są wtedy konsekwencje?
Jakie są konsekwencje, jeśli spotkam się z dwiema lub trzema siłami działającymi w koncercie przeciwko mnie? Które alternatywne skutki netto są najmniej złe?
Ryzyko wykonania? Czego najmniej lubię? Co jestem najmniej pewny?
Czy przewaga może przynieść mi niechciane konsekwencje? Jak mogę stracić przewagę?
Jak mogę zorganizować "system", aby zminimalizować wpływ negatywów? Antidotum na to, czego nie chcę, aby się wydarzyło? Czy mam plan awaryjny na niespodzianki? Czy mogę to naprawić? Jakie zasady mogę wprowadzić, aby osiągnąć cel i uniknąć nie-celu? Czy jest wbudowany czynnik bezpieczeństwa?

Jakie są wady?

Jak mogę zostać zraniony? Co może pójść nie tak? Co może zamienić to w błąd? Jakie będą konsekwencje?
Jak często rzeczy idą nie tak? Czynniki zaskoczenia? Co może się zdarzyć, co dramatycznie zmieni wynik?
Co jest najgorszym, co może się wydarzyć – scenariusz koszmaru? Jak prawdopodobne jest to? Co zrobię, jeśli to się stanie? Jakie są konsekwencje, jeśli sytuacja zmieni się z złej na gorszą? I jakie są wtedy konsekwencje?
Jakie są konsekwencje, jeśli spotkam się z dwiema lub trzema siłami działającymi w koncercie przeciwko mnie? Które alternatywne skutki netto są najmniej złe?
Ryzyko wykonania?
Czego najmniej lubię? Co jestem najmniej pewny?
Czy przewaga może przynieść mi niechciane konsekwencje? Jak mogę stracić przewagę?
Jak mogę zorganizować "system", aby zminimalizować wpływ negatywów? Antidotum na to, czego nie chcę, aby się wydarzyło? Czy mam plan awaryjny na niespodzianki? Czy mogę to naprawić? Jakie zasady mogę wprowadzić, aby osiągnąć cel i uniknąć nie-celu? Czy jest wbudowany czynnik bezpieczeństwa?

Jakie są konsekwencje, jeśli się mylę?

Na jakiej kluczowej rzeczy opieram się? Czy ryzykuję to, co dla mnie ważne, dla czegoś o względnie niskiej użyteczności dla mnie?
Jaki jest koszt (dolary, czas, stres psychiczny itp.) bycia w błędzie w porównaniu z korzyścią lub wartością bycia w prawdzie w porównaniu z najlepszą dostępną alternatywą?
Jeśli robię to, ponieważ wierzę, że konsekwencje są w moim najlepszym interesie/to jest prawda, ale okaże się, że się mylę/to jest fałszywe, jakie są krótko- i długoterminowe konsekwencje (rzeczywista strata i strata kosztu alternatywnego) dla mojego celu i czy mogę sobie z nimi poradzić i/lub je odwrócić?
Jeśli tego nie zrobię, ponieważ wierzę, że konsekwencje nie są w moim najlepszym interesie/to jest fałszywe, ale okaże się, że się mylę/to jest prawda, jakie są krótko- i długoterminowe konsekwencje dla mojego celu i czy mogę sobie z nimi poradzić i/lub je odwrócić?
Jeśli w ogóle nie podejmę teraz decyzji, ponieważ nie wierzę, że jest to konieczne, ale mylę się, jakie są krótko- i długoterminowe konsekwencje dla mojego celu i czy mogę sobie z nimi poradzić i/lub je odwrócić?

Gdzie jest wartość?

Jaka jest użyteczność lub preferencja każdej z tych alternatyw dla mnie? Która alternatywa najprawdopodobniej osiągnie mój cel i ostateczny cel? Czy jest naprawdę bardziej atrakcyjna niż inne opcje, które mam?
Jakie kryteria mogę użyć do oceny moich alternatyw względem siebie?
Co najbardziej mi się podoba, jeśli porównam ze sobą alternatywy, przypisując ich
cechom wartości liczbowe?
Czy to coś zmieni? Wywrze wpływ? Jak bardzo jestem skłonny zaakceptować określone wyniki?

Jakim miernikiem można mierzyć postęp lub porównywać rzeczy?

Jakiego miernika używam? Jaki jest miernik, na podstawie którego podejmowana jest decyzja?
Jak łatwo mogę mierzyć stopień, w jakim moje cele są osiągane? Jakie wskaźniki mogę śledzić?
Czy "system" motywuje ludzi do działania w taki sposób, aby mój cel został osiągnięty? Czy działa to przeciwko celowi?

Jak działać teraz?

Czy mogę zrealizować? Jakie konkretne działania muszę teraz podjąć (muszę zrobić)? Co muszę zrobić jako pierwsze?
Kto co zrobi, gdzie, kiedy, dlaczego i jak?
Czy zdecydowałem, gdzie są krytyczne punkty (czas i efekty)?
Czy zainstalowałem jakieś stacje kontrolne i zasady? Dlaczego to jest odpowiednia zasada? – Jakie są konsekwencje, jeśli nie zainstaluję tej zasady (lub zmienię mój sposób działania)?
Jakie działania administracyjne i praktyczne muszę podjąć z powodu zasady? Ile czasu zajmie przestrzeganie zasady? Czy mogę kontrolować sposób przestrzegania zasady? Czy mogę zainstalować zasadę ograniczoną czasowo? Gdzie zasady nie działają?

Czy podjąłem aktywną decyzję?

Czy jestem przygotowany, aby zmienić decyzję, aby odzwierciedlić nowe informacje lub nowe spostrzeżenia na temat tego, co działa, a co nie?
Czy inna decyzja jest uzależniona od konkretnego zdarzenia? Czy oceniłem kwestię, jak wygląda obecnie? Czy podstawowe uzasadnienie decyzji nadal istnieje? Jakie nowe dowody mogą zmienić prawdopodobieństwo? Czy mój sposób mierzenia postępów daje jakiekolwiek wskazówki, co prawdopodobnie stanie się w przyszłości? Zdarzenia – istotne czy nieistotne? Czy to ma jakiekolwiek znaczenie dla mojego celu (niezależnie od horyzontu czasowego)?

Post mortem, czyli uczenie się na błędach

Jak dobrze to się udało lub nie? Czy działałem? Czy zrobiłem to, co powiedziałem? Co myślałem w tamtym czasie? Pierwotne powody w porównaniu z rzeczywistością?
Dlaczego popełniłem błąd? Jak? Gdzie? Koszt alternatywny?
Jak mogę stwierdzić, czy to będzie kontynuowane? Czy zareagowałem na moje błędy? Jak działać, aby nie powtarzać? Co powinienem był zrobić, a czego nie zrobiłem? Na czym powinienem się skoncentrować? Co muszę poprawić? Czego muszę się nauczyć?

Co dokładnie jest problemem?

Czego chcę osiągnąć? Dlaczego nie osiągam mojego celu? Co się stało? Jak to się stało? Gdzie się to dzieje, a gdzie nie? Kiedy się to dzieje, a kiedy nie? Kogo to dotyczy?
Co powoduje mój cel? Co przeszkadza w czynnikach powodujących mój cel? Objawy czy główna przyczyna? Jaki jest pojedynczy najważniejszy czynnik ograniczający osiągnięcie mojego celu? Na jakich zasadach lub założeniach opieram to? Jakie są konsekwencje, jeśli są one błędne? Zakładając brak ograniczeń, jaki byłby najlepszy sposób działania? Inne konsekwencje?

Koniec

Daj znać, czy lista Ci się przydała? Co sądzisz o powyższych pytaniach?